Wanneer zeg je tot hier en niet verder als iemand een seksistische of racistische opmerking maakt? Het kan lastig zijn, zeker als die ander je baas is, een goede vriend of een beroemdheid. Dus iemand die je niet meteen tegen je in het harnas wil jagen, om persoonlijke redenen of vanwege de gezagsrelatie.

Typisch voorbeeld is deze week natuurlijk het verhaal van Natasha Stoynoff in People Magazine, zij vertelde over de vermeende seksuele intimidatie door Donald Trump.

“Zoals veel vrouwen schaamde ik mij en voelde ik me schuldig”, schrijft ze. “Ik maakte het kleiner in mijn hoofd (‘Het is niet alsof hij me heeft verkracht…’); Ik twijfelde over hoe ik het herinnerde en mijn reactie. Ik was bang dat een bekende, machtige, rijke man mij zwart en kapot zou maken, zeker als ik zijn felbegeerde artikel in ons tijdschrift zou schrappen.”

Seksistische (en racistische) opmerkingen zijn aan de orde van de dag, maar lastig om aan te pakken.

Psychologen maken niet voor niets onderscheid tussen verschillende confrontaties: enerzijds heb je aanvaringen die zo overduidelijk zijn dat omstanders direct ingrijpen (denk aan een ouder die zijn kind slaat) en aan de andere kant zijn er de meer verborgen varianten. Aanstootgevende opmerkingen die worden gemaakt door mensen die je kent, zoals vrienden of collega’s. Of je baas.

Wel of niet reageren?

Het duurt soms even voordat je kunt beslissen wat je tegen zo'n  actie doet, waardoor je eerder geneigd bent om het maar te laten zitten. Sociologe Sharyn J. Potter, stelt dat negeren geen sterke reactie is tegenover de The New York Times: "Wanneer je een aanstootgevende opmerking naar je hoofd geslingerd krijgt en er niets van zegt, geeft je de ander eigenlijk groen licht. Het moedigt ze aan."

Je kunt heel direct zeggen dat je een opmerking niet waardeert of "niet tof vindt", maar je baas of vriend gaat je dat niet in dank afnemen, aldus psychologe Linda Tropp van de Universiteit van Massachusetts. Voordeel is wel dat degene die de opmerking maakte direct in de verdediging gaat en snel zijn gedrag aanpast.

Je hoeft geen stampij te maken om de situatie te verbeteren.

Drie tips om  actie te ondernemen, zonder je relatie met de ander op het spel te zetten.

1. Zorg voor afleiding

Verander tijdens het gesprek gewoon van onderwerp. Degene die de opmerking maakte heeft waarschijnlijk de hint direct door, terwijl andere omstanders het mogelijk niet merken.

2. Betrek het op jezelf

De ander direct op zijn uitspraken aanspreken ten overstaan van een groep, kan er juist voor zorgen dat hij/zij wraak wil nemen. Net als in een normale discussie doe je er goed aan om je zinnen niet met 'JIJ doet dit of dat' te beginnen, maar met 'ik'.

Potter geeft een voorbeeld in de NYT: "Ik vind dit vervelend, een goede vriendin van mij heeft met aanranding te maken gehad".

Op deze manier betrek je de situatie op jezelf, wat een stuk veiliger voelt.

3. Gebruik humor

Een andere manier om met de situatie om te gaan is door te reageren alsof de ander met opzet overdrijft. Reageer bijvoorbeeld met: "Lekker sarcastisch! Het is toch bizar dat sommige mensen dit ècht denken?". Doe alsof je het tof vindt dat de ander een lans voor je breekt met zijn 'sarcasme'.

Gail Stern geeft zelfverdedigingslessen en noemt deze tactiek in The New York Times 'verbale aikido'. Een verwijzing naar de Japanse vechtsport waarin je jezelf verdedigd door de aanval van de ander om te buigen.